Sản phẩm kiến trúc là item văn hóa được kết tinh gắn với các hoạt động công phu thông minh nghệ thuật, công nghệ, hệ lối suy nghĩ… nên đã từ lâu, lĩnh vực lý luận và phê bình kiến trúc (LL&PBKT) luôn tạo ra, có những đánh giá, bình luận mang tính chính luận, tính thời sự, là chế độ tập hợp dư luận, nhiều khi không chỉ là ý kiến tư nhân mà là đại diện cho tiếng nói của đồng đội, thậm chí là hệ tư tưởng phường hội nhằm đánh giá, nhìn nhận, xem xét, đánh giá tốt chê, góp phần sắm ra các giá trị, hướng đi mới để xác định phương hướng cho phát hành, cho thông minh…
Bất cứ một ngành nghệ thuật nào ví như thiếu lý luận phê bình chỉ là nền nghệ thuật được thông minh trong ru ngủ, thậm chí mất hướng đi và có nguy cơ đi tham gia ngõ cụt. Bởi lẽ, phê bình là tiếng nói phản chiếu tự tạo nên đa chiều quan điểm thị trấn hội. Một phố hội đa chiều quan niệm cam kết sẽ nhiều chủng loại và nó tạo tính khó khăn, xúc tiến lực kích thông minh. Lý luận phê bình giúp dư luận phường hội có thể trái chiều sẽ có nhận thức đúng về tòa tháp, công trình, dự án… Trong phê có bình, trong chê có đánh giá tốt, mua ra cái mới, cái trị giá ở cả nội dung và cách thức, hướng đến chân, thiện, mỹ. Do vậy, ví như không có lý luận phê bình tức thị không có thước đo về kỹ thuật và nghệ thuật, dẫn tới nền kiến trúc sẽ khó có tinh hoa và bản sắc. Hay nói đúng hơn, phê bình cũng đồng nghĩa với sáng tạo và có chăng, có thể chắc chắn lý luận phê bình kiến trúc là một chức vụ xã hội cao tay, đòi hỏi cần được vồ cập.
Quá chuyên chở - Hãy trả lại “tên” cho em!
Lý luận và phê bình kiến trúc đóng vai trò sứ mạng trong nhận thức, phản biện và thúc đẩy phường hội tạo ra
Con người đang chuyển động và sống sót trong quả đât quan bao gồm cả không gian tự nhiên và phố hội. Với không gian thiên nhiên, ngay từ thuở sơ khai, ưng chuẩn công sức sản xuất, con người đã nhân thức dần dần thích ứng tới khắc chế giễu và chinh phục theo hướng khai thác những yếu tố dễ ợt và tránh những tác hại do tự nhiên mang đến. Nhân tố thấy rõ nhất ở đây, trong khoảng chỗ ăn hang ở lỗ, con người đã nhân thức tự cất dựng từ những túp lều đơn sơ đến ngôi nhà đất của chính mình. Trải dài theo tiến trình của lịch sử, duyệt công huân đóng gói và bảo vệ nòi, chính nhân loại cũng đã tạo nên môi trường xã hội ở cả dạng vật thể và phi vật thể, nơi dung dưỡng, phát triển, hưng vượng, tranh chấp, thoái trào, thậm chí suy vong của những giá trị văn hóa, để rồi sàng lọc lại, bước tiếp tham gia những chu kỳ, quá trình lịch sử rực rỡ nối liền theo quy luật tạo ra.
Phong cách “giả cổ”?
Truyền thống và văn minh - Kết hợp hay lấn át?
“Trông lên thì chẳng bằng khách hàng nào,
Trông xuống thì chẳng bạn nào… cao bằng bản thân”!
Cũng giống như các cấp nghệ thuật khác như điêu khắc, hội họa, âm nhạc, văn thơ, sân khấu, điện ảnh… Kiến trúc là một ngành tổng hợp hàm chứa các nhân tố về văn hóa, kỹ thuật, mỹ thuật, nghệ thuật. Ở đó, tập thích hợp các trị giá về văn hóa, lịch sử, phố hội… được tạo tác, kết tinh thành sản phẩm hàng hóa ở dạng vật thể, có thể là một tòa tháp đơn côi hoặc lớn rộng hơn là một bách hóa hàng hóa, được biểu lộ qua một thành phố, một thị trấn, một làng phường, một tổ chức ở.
Quả đât đã chứng kiến lịch sử của những trào lưu kiến trúc nhân loại từ Người nào Cập cổ xưa, Hy Lạp cổ kính, La Mã cổ xưa đến Roman, Gotich, Phục hưng, High-tech, hậu hiện đại… Hiện nay là kiến trúc giải tỏa kết cấu, kiến trúc xanh và dành dụm năng lượng… Qua mỗi một giai đoạn lịch sử, sự hiện diện của các công trình kiến trúc là minh chứng chân thực phản ánh cấu trúc thượng tầng, kiến trúc của mỗi loại hình phường hội về thiết nhạo báng phường hội, quan hệ sản xuất, văn hóa tín ngưỡng tôn giáo… được thể hiện rõ nét qua các chế độ như trào lưu, thiên hướng, môn phái, đẳng cấp…
Chính vì vật phẩm kiến trúc là item văn hóa được kết tinh gắn với các hoạt động lao động sáng tạo nghệ thuật, khoa học, hệ tư tưởng… nên đã từ lâu, ngành LL&PBKT luôn tạo ra, có những bình chọn, bình luận mang tính chính luận, tính thời sự, là cách thức tập thích hợp dư luận, thỉnh thoảng không chỉ là quan niệm tư nhân mà là thây mặt cho tiếng nói của số đông, thậm chí là hệ tư tưởng phường hội nhằm đánh giá, nhìn kiếm được, chú ý, đánh giá tốt chê, góp phần tậu ra các trị giá, hướng đi mới để xác định phương hướng cho tạo ra, cho thông minh… Hình như đó, LL&PBKT không chỉ đơn thuần ở lý luận công nghệ mà nhìn kiếm được từ cả thực tại, đưa ra những dự đoán, những cảnh báo… Nhiều khi duyệt phê bình mà cộng đồng biết tới tác giả, công trình. Chính vì thế, phê bình đã góp phần sản xuất chất lượng cho sáng tác. Chuẩn y phê bình, có thể cắt nghĩa, hướng dẫn đồng đội phường hội hiểu nhân thức hơn, nâng cao dân trí hơn.
Bất cứ một ngành nghề nghệ thuật nào nếu thiếu lý luận phê bình chỉ là nền nghệ thuật được thông minh trong ru ngủ, thậm chí mất phương hướng và có nguy cơ đi tham gia ngõ cụt. Bởi lẽ, phê bình là tiếng nói phản ánh tự tạo nên đa chiều ý kiến thị trấn hội. Một phường hội đa chiều ý kiến cam kết sẽ đa dạng và nó tạo tính khó khăn, thúc đẩy lực kích thông minh. Lý luận phê bình giúp dư luận phường hội có thể trái chiều sẽ có kiếm được thức đúng về nhà cửa, tác phẩm, công trình… Trong phê có bình, trong chê có ca ngợi, mua ra cái mới, cái giá trị ở cả nội dung và hình thức, hướng tới chân, thiện, mỹ. Do vậy, giả dụ không có lý luận phê bình nghĩa là không có thước đo về khoa học và nghệ thuật, dẫn đến nền kiến trúc sẽ không dễ dàng có tinh hoa và bạn dạng sắc. Hay nói đúng hơn, phê bình cũng đồng nghĩa với sáng tạo và có chăng, có thể khẳng định lý luận phê bình kiến trúc là một chức phận thị trấn hội cao thâm, đòi hỏi cần được quan tâm.
“Khoác áo mới” cho Di sản kiến trúc - Có sai lệch về màu sắc và nguyên liệu không?
Nghệ thuật kiến trúc hay nghệ thuật giới thiệu rộng rải?
Những thách thức, khó khăn đối với công tác lý luận và phê bình kiến trúc ở vietnam
Công tác LL&PBKT ở Việt Nam đã có trong khoảng lâu, luôn đi cùng với hơi thở của sáng tác, phân tích. Tất nhiên, thời điểm cách đây không lâu, nhất là trong khoảng khi Chính phủ có Quyết định số 112/2002/QĐ-TTg ngày 03/09/2002 về việc phê phê chuẩn xác định phương hướng phát hành Kiến trúc vn tới năm 2020 thì có khuynh hướng trầm lắng, ít được chú trọng. Việc nghiên cứu kiến tạo, sáng tác đang bị thú vị vào dòng chảy của thị trường, có khuynh hướng thương mại hóa, dễ dãi hóa, thậm chí là đồng nhất hóa… Ít và rất ít có những luận bàn, phê bình có tính chính luận, nền kiến trúc non sông như đứng ở ngã ba trục đường, thiếu định hướng, rối rắm và không ít cực đoan.
Trước hết, công việc lý luận phê bình nếu phân theo nhiệm vụ chức năng thuộc về bổn phận của các doanh nghiệp Hội chính trị - xã hội - nghề nghiệp như Hội Kiến trúc sư vietnam, Hội Quy hoạch thị trấn vn… Tuy nhiên, những đơn vị này chưa hội tụ được những chuyên gia có nhiệt huyết, có chuyên ngành sâu và vững quà. LL&PBKT chỉ lẻ bóng ở vài chuyên gia, nhà khoa học có tiếng tăm và thâm niên, chưa có sức hấp dẫn, tập hợp của đầy đủ giới hành nghề kiến trúc sư và những người khác ân cần.
Các điều nóng bỏng, thời sự của thị trấn hội rất ít được đề cập trên các chuyên mục, diễn đàn nghiên cứu của các báo chí chuyên ngành nghề. Thỉnh thoảng, các điều đó được biểu lộ trên các dụng cụ nghe nhìn khi có sự công bố đa chiều của dự luận đồng đội hoặc khi xảy ra các sự cố, thậm chí là thảm họa như cháy nổ, lụt lội, tắc nghẽn giao thông, tòa tháp bỏ hoang tại các khu thành phố, sự xuống cấp của các khu tái định cư…
Dường như đó, đa số các công trình, các dự án, đồ án quy hoạch… cần phải xin quan niệm của các Hội đồng chuyên gia tư vấn thì lại là nơi tập hợp ít chuyên gia có năng lực chuyên môn, ít trải nghiệm thực tiễn trong thiết kế sáng tác, nên đã vô hình bình thường, lựa chọn các công trình không chuẩn mực, khi xây dựng dứt mới thấy rõ phổ quát bất hợp lý. Những kiểu hội đồng này, với những kiến trúc sư sinh nghề tử nghiệp thường hay gọi là “hội đồng chuột”.
Ít có lý luận phê bình đi thẳng, đi sâu tham gia chuỗi hệ thống pháp lý trong khoảng Quy chuẩn, Tiêu chuẩn, các Nghị định, Thông tư, Định mức kinh tế công nghệ,… vì suy cho cùng, việc sáng tác theo định hướng nào đi nữa, ít phổ thông cũng vẫn phải nương tựa cố định tham gia quy định của chuỗi hệ thống pháp lý này. Khác lạ, tại các hội nghị, hội thảo kỹ thuật, hội đồng khoa học các cấp. Những nghiên cứu căn bản, dẫn hướng ít có trị giá thực tại, từ người nghiên cứu tới người đánh giá, phản biện quá tiện lợi và vô cảm, thiếu bổn phận, chất lượng kỹ thuật kém cỏi. Đương nhiên, ngành nghề này khác lạ rất ít phê bình chính luận báo cáo.
Với những doanh nghiệp, doanh nghiệp được giao trách nhiệm về công tác LL&PBKT, việc phân tích chỉ mang chế độ đối phó, do lương và thu nhập thấp, khó khuyến khích khích lệ được người nhập cuộc trong lĩnh vực này, hầu như quay sang lo mưu sinh cuộc sống cơm áo đời thường.
Với nhân lực làm công việc LL&PBKT, trước tiên đòi hỏi họ phải khởi hành từ thị hiếu, ham mê, sở trường, sở đoản tới năng lực, phẩm chất, lối suy nghĩ, tư duy và lý lẽ luận. Để từ đó mới có thể có kỹ năng nhiều năm kinh nghiệm trong công việc phán đoán, bình luận, giảng nghĩa, bình chọn, biện luận, diễn giải, suy luận, quy nạp, tranh luận… Mặc dù vậy, thực tiễn cho thấy, có rất ít người giải quyết được đòi hỏi này, do trong tìm hiểu LL&PBKT đòi hỏi vừa nghiên cứu, lý luận phải đi đôi với thực tế, phải có lưng vốn tri thức rộng về lịch sử, văn hóa, thị trấn hội, dự đoán được, cảnh báo được, tiên đoán được những khó khăn có liên quan đến sự đối chọi giữa các nhân tố mang phép biện chứng trong triết học như truyền thống và hiện đại, bảo tồn và sản xuất, tranh chấp và chuyển di, duyên cớ và kết quả, nội dung và chế độ, thực chất và hiện tượng, kỹ năng và hiện thực, tất nhiên và đột nhiên, cái phổ biến và cái riêng, lý thuyết và thực tiễn; Hoặc phải nắm bắt rõ các quy luật phổ biến như: quy luật tiến hóa, quy luật tiếp biến, quy luật sản xuất, quy luật đào thải, quy luật hoạt động mua bán… Chính vì thế, thỉnh thoảng lý luận và phê bình đi sau thực tế, ít có lý luận phê bình mang tính dẫn hướng, xác định phương hướng cho sáng tác. Người sáng tác thiết kế thì đại trà, người nghiên cứu lý luận và phê bình thì thảng hoặc muộn. Và còn nữa, dường như bất cứ lĩnh vực nghệ thuật nào, nếu như theo hướng sáng tạo, sáng tác, tới trình bày thì nhiều phần ăn nên làm ra, giàu sang, hữu danh, thành công... chứ nghiệp phê bình chẳng mấy bạn nào danh vọng cả, đủ tiêu pha là may, phê và bình không khéo, dương thế lại ghép vào loại gàn dở.
Do El nino hay do thiết kế?
Đẳng cấp kiến trúc “Hậu” hiện đại?
Đôi điều trao đổi thay cho lời kết
Lĩnh vực nghệ thuật nào cũng có lĩnh vực lý luận và phê bình. Chúng đóng vai trò là một chức phận phường hội quan trọng để dẫn tuyến đường cho sản xuất, cho thông minh, luôn đào luyện, tích góp trên nhiều phương diện để rồi chắt lọc và tập kết những tinh hoa nghệ thuật có trị giá được thương cảm và lượt bỏ những phần dư thừa thành bạn dạng sắc.
Đã có những phân tích của các học giả quốc tế, từng xếp kiến trúc là loại hình nghệ thuật đứng số 1 trong 7 loại hình nghệ thuật của thế giới như điêu khắc, hội họa, âm nhạc, thơ văn, sân khấu, điện ảnh. Bởi lẽ, ngay từ buổi bình minh của nhân loại, nhân loại đã phải mua cho bản thân một nơi trú ẩn (cư trú) là yêu cầu nguyên thủy của phố hội con người, mở đầu trong khoảng hang động tự nhiên (hay nói như các bậc tiền bối: có ổn định gia đình mới có lạc nghiệp). Và cũng bởi lẽ kiến trúc là một lĩnh vực nghệ thuật chiếm giữ lĩnh không gian, được kiến tạo bởi cơ chế tạo dáng nghệ thuật liên kết với công nghệ, tạo ra môi trường sống thứ nhì cho con người sau môi trường của tạo hóa.
Vậy thì, để xác định phương hướng cho công việc sáng tác, ít nhất ra là tậu đoạn đường đi xác định phương hướng cho sự phát hành của nền kiến trúc quốc gia theo hướng vừa văn minh vừa có bản sắc, vừa hội nhập và giữ giàng được các giá trị truyền thống với cốt lõi là các giá trị về tính bình ổn bền vững, tính đồng đội, tính lưu truyền…thì lĩnh vực LL&PBKT cần phải được xem, được đặt ở một địa điểm cần thiết, được quan tâm đầu tư thỏa đáng, được tạo một sân chơi và môi trường dân chủ, lành mạnh, phục vụ sứ mệnh, chức phận vốn có cao niên và linh nghiệm mà nó đã, đang và sẽ mang trong mình mãi mãi.
Có thể bạn quan tâm: Máy bơm nước
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét